ZARF (BELİRTEÇ)
Fiillerin, sıfatların ve kendi türünden kelimelerin anlamlarını çeşitli yönlerden tamamlayan kelimelere zarf denir.
Örnek:
Mavi kelimeler fiil, Kırmızı yazılmış kelimeler zarftır.
Bugünü sabırla bekledim.
Seninle yarın görüşürüz.
Kazanmak için çok çalışmalısın.
Herkes çabuk dışarı çıksın.
Niçin bu kadar üzgünsün?
Zarflar çeşitleri bakımından 5’e ayrılır:
- Durum Zarfları
- Zaman Zarfları
- Yer-Yön zarfları
- Miktar Zarfları
- Soru Zarfları
1- DURUM (HAL) ZARFLARI
Fiillerin nasıl yapıldığını bildiren kelimelerdir. Fiile sorulan “nasıl” sorusunun cevabı durum zarfıdır.
Seyirciler konseri hayranlıkla izlediler. (Nasıl izlediler? Hayranlıkla= Zarf)
Öğrenciler bütün soruları doğru cevapladı. (Nasıl cevapladı? Doğru = zarf)
Örnek:
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
O her zaman dikkatli konuşur.
Küçük kız güzelce süslendi.
Bize çok nazik davrandılar.
Eğri oturalım doğru konuşalım.
Bu ötekilerden daha iyi olmuş.
Kara haber tez duyulur.
Akşamları erkenden yatarım.
Böyle gelmiş, böyle gidecek.
Düşüncelerini açıkça söyleyebilmelisin.
Ülkeden gizlice kaçmış.
Her hafta ailece pikniğe gidiyoruz.
Etrafı iyice temizlediniz mi?
Çocukça seviniyor delice gülüyordu.
Anlatılanlara kahkahalarla güldüler.
Babasına yaşlı gözlerle el salladı.
Oradan hızla uzaklaştık.
Sorunlarımızı konuşarak halledelim.
Kanadı kırılmış bir kuş gibi duruyordu.
Minik kardeşim mışıl mışıl uyuyor.
Not:
Durum zarflarıyla niteleme sıfatlarını karıştırmayalım.
Durum zarflarında “nasıl” sorusunu “fiile”; niteleme sıfatlarında “nasıl” sorusu “isme” sorulur.
Güzel kız. (nasıl kız? güzel=sıfat)
Güzel anlattı. (nasıl anlattı? Güzel=zarf)
Sessiz bir insan kimseye zararı dokunmuyor. (sıfat)
Koridorda sessiz olun. (zarf)
Boş boş odalar sessizliği artırıyordu.(sıfat)
Sınıfta ileri geri konuştu. (zarf)
2- ZAMAN ZARFLARI
Fiilin bildirdiği işin ne zaman yapıldığını bildiren kelimeler zaman zarfıdır.
“Ne zaman?” sorusunun cevabı zaman zarfıdır.
Yarın balığa gideceğiz.
Seninle akşamleyin buluşuruz.
Bayramda tüm kırgınlıklar unutulur.
Uçak az önce hava alanına indi.
Biraz sonra yola çıkacağız.
Hani işler dün bitecekti.
Biz gelmeden gitmeyin.
Hemen şimdi geliyorum.
Henüz hazırlıklar bitmedi.
Dün gece hep seni düşündüm.
Sabahtan beri seni bekliyorum.
Leylekler yazın gelir kış gelmeden gider.
Akşama doğru köye varırız.
Önceden ceylanlar gezerdi bu vadide.
Kandillerde el öpmek adettir.
Güneş batınca içimi bir ürperti sarar.
Yaşadıklarını anlatırken gözleri yaşardı.
Şimdi git, iki gün sonra gel.
İstanbul’da çalıştığım günlerde burayı ziyaret ederdim.
Yarın matematik sınavı olacak.
4- YER-YÖN ZARFLARI
Fiilin yerini, yönünü belirtmek için kullanılan kelimeler yer-yön zarfıdır. Fiile sorulan “nereye” sorusu yer-yön zarfını verir.
“İçeri, dışarı, aşağı, yukarı, ileri geri, öte, beri…” gibi kelimeler yer-yön zarfı olur.
Beri gel barışalım.
Bu yoldan geri dönülmez.
Öfkeyle dışarı çıktı.
Telaşla içeri girdi, bir göz atıp dışarı çıktı.
Yukarı çıkma, aşağı in.
Ne olur geri dön.
Bir adım ileri çıksın.
Burası çok dar öte git.
Not: Yer-yön zarfları yalın halde bulunmalıdır, çekim eki alırlarsa zarf olmaz, isim olurlar.
Başını yukarıya kaldırdı. (isim)
Başını yukarı kaldırdı. (zarf)
Birden balkondan içeriye girdi. (isim)
Birden balkondan içeri girdi. (Zarf)
3- MİKTAR (AZLIK-ÇOKLUK) ZARFLARI
Fiillerin miktarını bildiren kelimeler miktar zarfıdır. Fiile sorulan “ne kadar?” sorusunun cevabı miktar zarfıdır.
Kazanmak için çok çalışmalısın.
Düne göre epeyce iyileşmişsin.
Az yiyen, çok yaşar.
Fazla üzülmeyin dünyanın sonu değil.
Biraz konuşabilir miyiz?
Buralara pek uğramaz.
Azıcık bana verir misin?
Biraz gayret etsen başaracaksın.
Not: “Daha” sözcüğü zaman zarfı da olabilir, miktar zarfı da. “henüz” anlamına geldiğinde zaman zarfıdır. Diğer durumlarda miktar zarfıdır.
Öğretmen daha sınıfa girmedi. (zaman zarfı)
Bu aralar daha kötü görünüyorsun. (miktar Zarfı)
Not: Miktar zarfları diğer zarflardan farklı olarak sıfatları ve zarfları da derecelendirebilir.
Daha çok çalışmalısın. (zarf+zarf)
Beni çok iyi dinleyin. (zarf+zarf)
Aranızda en çok okuyan kim. (zarf+zarf)
En büyük asker bizim asker. (zarf+sıfat)
Bana daha uzun bir tahta lazım. (zarf+sıfat)
O, çok iyi biridir. (zarf+sıfat)
Ne iyi insanlar bular. (zarf+sıfat)
5- SORU ZARFLARI
Fiilin durumunu, zamanını, miktarını öğrenmek amacıyla kullanılan kelimeler soru zarfıdır. Cevabı zarf olan kelimeler soru zarfıdır.
Kazanmak için nasıl çalışmalıyız.
Ne zaman bitecek bu dertler.
Daha ne kadar bekleyeceğiz.
Saza niye gelmedin, söze niye gelmedin.
Kendini nasıl hissediyorsun.
Ne ağlarsın benim zülfü siyahım.
Bu saatte ne gezip duruyorsun.
Bana niçin haber vermediniz.
Neden beni üzüp duruyorsun.
Ne zaman kavuşacağız canım kardeşim.
Not: Soru zarfları, soru zamiri ve soru sıfatıyla karıştırılabilir.
Ne ağlıyorsun. (soru zarfı)
Ne gün gelecekler. (soru sıfatı)
Bana ne aldın. (soru zamiri)
Bu soruyu nasıl çözeceğiz. (soru zarfı)
Nasıl soru bu böyle. (soru sıfatı)