Makale

  • Makale; bir konuda bilgi vermek, ele alınan konuyu, düşünceyi, tezi savunmak amacıyla yazılan yazıdır.
  • Söz konusu edilen düşünce, derinlemesine bir bakış açısıyla detaylı bir şekilde dayanaklar etrafında, inceleme ve araştırmalarla tartışılır ve ispat edilmeye çalışılır.
  • Makale, ele aldığı konuyu ispat gayreti ve kesin kanıtlara dayanma yöntemi bakımından sohbet, fıkra ve deneme gibi düz yazı türlerinden ayrılır.
  • Makalenin temel hareket noktası düşüncedir.
  • Ele alınan konu bir tem, bir simge, kişi, bir eser de olsa bir düşünce etrafında işlenir veya bunun sonucunda bir düşünce üretilir; bu yapılırken inandırıcı veriler kesin kanıtlar kullanılmaya çalışılır.
  • Makalenin bilimsel boyutu vardır.
  • Didaktik (öğretici) özelliği bulunmaktadır.
  • Ciddi, sade ve anlaşılır bir dil tercih edilir.
  • Sanatlı üslubu kullanan yazarlar da olabilir.
  • Bilim dergilerinde ve kitaplarında çıkan bilimsel, öznel alanlı makalelerde, o alanın terimleriyle yüklü ve sadece ilgili kişilerin anlayabileceği bir dil kullanılır.
  • Makalenin konusu günlük olabileceği gibi, bu tür herhangi bir bilim dalıyla alakalı olarak felsefe, sanat, edebiyat konularında da yazılabilir.
  • Günlük konularla ilgili olanları daha çok gazetelerde günlük sorunlara bağlı olarak gündemi meşgul eden siyasal, sosyal vb. durumlar, olaylar, olgular üzerine yazılmaktadır.
  • Akademik dergilerde yazılan makaleler ise günü aşan, daha evrensel nitelikler taşıyan, değişik bilim alanlarının ihtisas gerektiren konularından seçilmektedir. Bu tip makaleler belirli bir metodik yaklaşımla yazılmaktadır.

Türk Edebiyatında Makale

  • Makale modernleşme döneminde edebiyatımıza Batı edebi­yatlarından girmiştir.
  • Gazete ile doğup gelişmiş bir türdür.
  • 1840’ta çıkarılmaya başlanan Ceride-i Havadis gazetesinde bazı makaleler yayımlanmıştır.
  • Edebiyatımızda ilk makale 1860’ta çıkmaya başlayan Tercüman-ı Ahval gazetesinde Şinasi tarafından yazılan “Mukaddi­me” başlıklı yazı kabul edilir.
  • Şinasi, Tasvir-i Efkâr gazetesinde de birçok makale yayımlamıştır.
  • Ziya Paşa’nın Hürriyet gazetesinde yazdığı “Şiir ve İnşa” adlı makalesi vardır.
  • Tanzimat Dönemi’nde Namık Kemal, Recaizade Mahmut Ek­rem, Ahmet Mithat Efendi, Ebuzziya Tevfik çeşitli konularda makaleler yazmıştır.

Not: Makalenin ilk örneklerinde diğer türlere özgü nitelikler de vardır. Bu dönemde türler çok belirgin ayrıma tabi değildir.

Servetifünun Döneminde de Halit Ziya, Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Hüseyin Cahit Yalçın makaleler yazmıştır.

  • Hüseyin Cahit Yalçın’ın “Edebiyat ve Hukuk” adlı makalesi Servetifünun dergisinin kapatılmasına neden olmuştur.
  • Ömer Seyfettin’in yazdığı “Yeni Lisan” adlı makale dil ve ede­biyatımız için önemlidir.
  • Yakup Kadri, Reşat Nuri, Halide Edip, Refik Halit, Nurullah Ataç, Peyami Safa, A. Hamdi Tanpınar, Suut Kemal Yetkin, Cumhuriyet sonrasında gazete makalesiyle dikkat çeken isimlerdir.
  • Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Edebiyat Üzerine Makaleler”i
  • Mehmet Kaplan’ın “Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I – II- III önemli makalelerden oluşan kitaplardır.